Josje Hattink

Beasts ByPassing en de Wolf

In al mijn projecten houd ik me bezig met de zin en onzin van 'natuur' die door mensenhanden is gemaakt. Ik heb werk gemaakt over embryonale duingebieden, gezonken veengronden en overstroomde poldergebieden: allemaal landschappen waarin de mens bepaalt over, nouja, eigenlijk alles. Telkens weer verbaas ik mij over de ijver waarmee de Nederlander het eigen grondgebied probeert te vormen en beheren en het dan ook nog 'natuur' durft te noemen. Het onder controle houden van die 'natuur' was tot nu toe redelijk succesvol. Totdat de wolf kwam. In 2021 startte ik met een uitvoerig project over de wolf in Nederland. Het onbeheersbare beest hield de gemoederen van het Neerlands natuurbeheer destijds al flink bezig en ik zag er een project in. De wolf doorbreekt namelijk alle kaders (letterlijk en figuurlijk) die we met elkaar hebben gebouwd rondom de Nederlandse natuur. En dat geeft conflict. Tussen mens en natuur, tussen mens en wolf en, hoe kan het ook anders, tussen mens en mens.

Het project kreeg de werktitel 'Beasts ByPassing'. In het begin van mijn werkperiode heb ik voor de opbouw van mijn onderzoek veel literatuur en materiaalonderzoek gedaan in de studio. Door de lockdown kon ik op dat moment nog niet door het land reizen om natuurgebieden en wolvenkenners te bezoeken. Daarom hield ik mezelf bezig met het maken van tekeningen, lezen van teksten en het experimenteren met een toepasselijk kostuum.

In Februari 2021, toen het eindelijk weer mocht en kon, vertrok ik voor het eerst naar de Franse Pyreneeën. Daar maakte ik video’s met het roodkapje-kostuum, experimenteerde ik met een wildcamera, bezocht ik wolventerritoria en interviewde lokale wolvenkenners, haters en liefhebbers.

Expositie Baracca

In maart 2021 had ik al een grote serie tekeningen bij het project gemaakt. Ik werd uitgenodigd om ze te tonen bij Baracca, in Den Haag. De expositieruimte werd ook gebruikt als opnamestudio. De interviews met de bezoekers zijn later weer verwerkt in aflevering 1 van de podcastserie ‘Willens en Wetens de Wolf’.

Veldwerk

Tijdens mijn werkperiode ben ik verschillende malen op excursie geweest met wolvenkenners, boswachters, spoorzoekers en schapenhouders op de Veluwe. Ik interviewde hen over de wolf, de dreigingen en omheiningen, en ging op zoek naar sporen van het beest.
De eerste excursie was begin maart 2021, op de Veluwe, met wolven-experts Jos de Bruin en Marc Wilbers en Sebastiaan Lit. De tweede excursie was naar de Veluwse schapenhouder Aart van den Brandhof. Hij houdt schapen in wolvengebied en neemt passende maatregelen om de wolf uit de buurt te houden. Al deze experts zijn te horen in de afleveringen van ‘Willens en Wetens de Wolf’, de podcastserie die uit dit project is voortgekomen. Een lokale TV-omroep was wel geïnteresseerd in mijn project en besloot er een TV-item over te maken.

Eind maart 2021 vond een bijzondere excursie plaats: ik ging in Duitsland op bezoek bij wolvenexpert Jos de Bruin. Dit was voor de vierde aflevering van ‘Willens en Wetens de Wolf’, waarin onder andere natuurlijk gedrag en hekken en omheiningen aan bod komen. Jos houdt een kleine wolvenroedel aan huis en ik mocht ook even ‘in de kooi’.

Tijdens mijn tweede reis naar Frankrijk ben ik weer verder gegaan met het roodkapje-kostuum. Dit viel samen met mijn ontmoeting met Marianne, een vrouw die samenleeft met een hybride: een wolfshond. Het beest is meer wolf dan hond, maar Marianne heeft een manier gevonden om met hem samen te leven, zonder hekken. Het gaf mij een unieke kans om te filmen met het kostuum en een wolf(achtige). Marianne en Liwa zijn te horen in aflevering 4 van ‘Willens en Wetens de Wolf’

Gedurende de hele periode van onderzoek en uitvoering heb ik waterverftekeningen gemaakt. De tekeningen zijn een verbeelding van de vraagstukken en narratieven die het onderzoek voortbracht. Als serie vertellen zij een eigen versie van het verhaal. In totaal is er een collectie van ruim 300 tekeningen ontstaan. Maar het meest omvangrijke resultaat van mijn onderzoek voor ‘Beasts Bypassing’ is de vierdelige audioserie ‘Willens en Wetens de Wolf’. De afleveringen zijn samengesteld uit ca. 30 uur aan interviews, field recordings en eigen tekst, die ik in de afgelopen periode heb verzameld. Elke aflevering van ca. 35 minuten heeft een eigen thema en benadering van de vervagende grenzen tussen menselijke en natuurlijke leefomgeving. In ‘Willens en Wetens de Wolf’ kijken wolven door de ogen van mensen. En mensen door de ogen van wolven. We volgen de sporen van spoorzoekers en ga op zoek naar de échte, grote, boze… mens.

Deze serie is te beluisteren op mijn website, mixage en nabewerking is gedaan door Maud van Maarsseveen. Zie link onderaan deze pagina.

De Waterwolf

Beasts Bypassing staat als onderzoeksproject niet op zichzelf. Er zijn, behalve de audioserie en waterverftekeningen, andere belangrijke resultaten uit voortgekomen: satellietprojecten die geënt zijn op het onderzoeksproject. ‘Waterwolf’, geproduceerd voor Waterwerken bij Buitenplaats Brienenoord, is er daar één van. Voor dit project ontwikkelde ik tien ‘bewegwijzeringsborden’ die mensen op het eiland attenderen op de dreigende aanwezigheid van de Waterwolf. Gelijktijdig met het project ‘Waterwolf’ verscheen het verhaal ‘Een bos voor jezelf’, van Katinka van Gorkum. Deze uitgave werd gemaakt ter gelegenheid van het project ‘Waterwolf’ bij Buitenplaats Brienenoord en ik maakte de illustraties. Het boekje is te verkrijgen op Buitenplaats Brienenoord.